Robert Lemm is ongetwijfeld de beste hispanist van Nederland. Zijn indrukwekkende oeuvre bestrijkt de klassieke Spaanse, Zuid-Amerikaanse en Europese literatuur en filosofie. Hij woonde en werkte een groot deel van zijn leven in Zuid-Amerika.
3 juni geeft hij een borrellezing in het keldertje van Forum voor Democratie.
Voor veel mensen is het al heel wat om zich conservatief te noemen. Nu gaat u ze vertellen dat ze ook nog eens reactionair moeten zijn?
Het conservatisme heeft liberale wortels, het komt op in reactie op de Franse Revolutie. Het reactionaire is nooit liberaal geweest. Denk aan mensen als Joseph de Maistre, Chateaubriand, Donoso Cortes. Ze waren voor het koningschap en ze waren sterk gericht op het christendom als hetgeen dat het volk bindt.
Toen ik de aforismen van Nicolás Gómez Dávila ontdekte, was dat een openbaring voor me. Hij heeft in onze tijd het reactionaire denken een nieuwe impuls gegeven en heeft van reactionair een geuzennaam gemaakt. Hij noemde zichzelf een ‘authentieke reactionair’. Gómez Dávila zegt: “De authentieke reactionair kijkt niet naar de toekomst, zoals de liberaal. Hij kijkt evenmin naar het verleden, zoals de conservatief. Hij kijkt niet vooruit, en niet achterom. Hij kijkt naar boven, naar de sterren en de hemel, naar de sporen die de Eeuwigheid heeft achtergelaten in de Tijd”.
In mijn lezing zal ik het reactionaire denken bespreken aan de hand van een boek dat ik nu aan het schrijven ben. Dat boek is voor een groot deel voortgekomen uit vragen van de studenten die de zomer- en winterscholen van het Renaissance Instituut bezochten. Ze waren vooral geïnteresseerd in het ontmaskeren van het liberalisme. Binnen de Forum-jeugd zien de meesten dat nu ook wel: het liberalisme deugt net zomin als het socialisme. De meesten zijn conservatief. Al zijn ze nog niet reactionair; daar heb ik toch wel wat bereikt.
Plaza de Mayo, Buenos Aires, begin 20e eeuw.
Als u de mogelijkheid kreeg om weer terug te keren naar Zuid-Amerika, zou u dat dan doen? En naar welk land zou u dan gaan?
Ik zou Nederland dan wel verlaten ja. Ik denk aan Paraguay, waar ik overigens nog nooit geweest ben. Het is een pretentieloos land. Niemand gelooft er in de staat en toch heerst er rust. Mensen regelen alles onderling. Je hebt daar ook van die prachtige jezuïtische kerken uit de achttiende eeuw die lange tijd waren overwoekerd door het oerwoud, maar waar nu de prachtigste concerten worden gegeven. Het lijkt mij geweldig om daar te wonen.
En Buenos Aires is een geweldige stad. Het zit qua cultuur ergens tussen Zuid-Amerika en Europa in. De grootste Zuid-Amerikaanse schrijver, Borges, was als geen ander thuis in de Europese cultuur. In de jaren 30 en 40 zag hij al dat burgers in westerse landen in de staat geloofden en eigenlijk slaven van de staat waren. In Argentinië werden schrijvers uitgegeven die in Europa in ongenade waren gevallen. In Argentinië ontwikkelden Europese immigranten ook een gedeelde Argentijnse identiteit. Dat gebeurt in Europa niet; daar leeft alles langs elkaar heen.
Wat heeft het reactionaire denken ons te bieden?
Het idee dat de wereld voor verbetering vatbaar is, deugt niet. Een mens is een gemeenschapswezen, maar ook een individu. Dat laatste noem ik ‘de rechten van de ziel’. Je hebt een eigen verantwoordelijkheid en lotsbestemming, je hebt een eigen weg te gaan. Ook al valt de wereld om je heen in elkaar; dat blijft belangrijk. De mensheid is niet voor verbetering vatbaar, maar de individuele persoon wel. De mensheid zal nooit veranderen, maar mensen kunnen beter en wijzer worden.
Een voorpublicatie van Lemms nieuwe boek is te lezen op https://reactionair.nl/artikelen/reactionair-om-te-beginnen/
De borrellezing begint vandaag om 17:00 in het keldertje van Forum voor Democratie (Herengracht 74). Aanmelden kan via deze link.
