Hans van de Breevaart
Je kunt geen Tv-journaal kijken, geen radioprogramma luisteren en geen krant lezen, of het is raak. Eindeloos wordt er de mantra herhaald dat Donald Trump een gevaar is voor zowel individuele vrijheid als economische welvaart.
Daarbij wordt hij consequent afgeschilderd als een ‘gevaarlijke gek’. Hij zou slechts gedreven worden door ‘wraakzucht’ en ‘nihilisme’. Zijn politiek zou onderdeel zijn van een doelbewust streven om de liberale wereldorde te vernietigen en haar te vervangen voor totale wanorde.
Men verschilt slechts van mening over de vraag in hoeverre deze ‘nihilistische’ omkering van alle waarden volstrekt irrationeel is; een enkeling is in staat er ook een zekere ratio in te ontwaren.
Dat laatste zou de zaak nog veel ernstiger maken, omdat dit het desastreuze karakter van zijn politiek alleen maar versterkt. Net zoals het Poetin, Xi, Erdogan, Netanyahu, Orbán en, eerder al, Adolf Hitler in de gelegenheid stelde hun doelen met ‘duivelse’ precisie na te streven.
Het gaat feitelijk nergens over…
Wie nuchter kijkt naar wat er feitelijk aan de hand is, die ziet dat de door Trump per decreet opgelegde importtarieven gemiddeld nog altijd ruim onder die van zijn handelspartners liggen en dat het vanuit die optiek wel een heel gematigde vorm van ‘wraak’ betreft. Bovendien: is het wel echt ‘wraak’? Hij gaat even zo gemakkelijk om tafel met landen die bereid zijn om iets aan hun eigen importtarieven te doen.
Je zou zijn politiek dus evengoed een vorm van diplomatie kunnen noemen. Een vorm van ‘mannelijke’ diplomatie weliswaar: je geeft aan dat je je niet langer als een lam ter slachting laat leiden, je gaat ook niet op je knietjes bedelen om verlaging of afschaffing van tarieven, maar laat voor het eerst zien dat je bereid bent terug te slaan, in de hoop dat je handelspartner zich bedenkt en ook de eigen importtarieven eens tegen het licht houdt.
Dat die importtarieven per decreet worden opgelegd duidt niet op een ondermijning van de democratische rechtsstaat; dit instrument vormt een vast onderdeel van die rechtsstaat – althans in de VS. Je kunt daarbij alleen van een ‘dictatuur’ spreken wanneer je met terugwerkende kracht alle presidenten uit de Amerikaanse geschiedenis voor dictator zou willen uitmaken.
Bovendien: hoe kwam het dat niemand aansloeg toen Hillary Clinton en Barack Obama eerder opriepen tot importtarieven, er bij Europese landen op aandrongen om eindelijk hun verplichtingen aan de NAVO eens na te komen, en pleitten voor de deportatie van criminele migranten? Het enige verschil met Trump is dat hij het niet alleen maar roept, maar ook de daad bij het woord voegt en landen die hun verplichtingen niet nakomen met sancties dreigt.
…want een kwestie van regelrechte mannenhaat…
De haat richting Trump betreft dus niet zozeer zijn politiek, maar zijn persoon: het is regelrechte mannenhaat.
Voor de degenen die dat wat vergezocht lijkt: die haat is er al zo lang dat we ons er vaak niet eens meer van bewust zijn. Zeker niet wanneer we bedenken dat deze haat zich van de mainstream media en politiek heeft meester gemaakt sinds de vader van de zogenaamde Frankfurter Schule, socioloog en filosoof Theodor Adorno, The Authoritarian Personality in 1950 het licht deed zien. Met dit boek verwierf de mannenhaat zelfs wetenschappelijk aanzien en heeft ze zich via een lange mars door de instituties in de Amerikaanse en Europese cultuur genesteld.
Het boek van Adorno zocht een verklaring voor de opkomst van het fascisme in de verheerlijking van typisch mannelijke waarden als moed, confrontatie, agressie, uitsluiting en (nationaal) eigenbelang. Als zodanig stonden deze waarden lijnrecht tegenover de vrouwelijke waarden van de liberale wereldorde: nederigheid, empathie, diplomatie, dialoog, inclusiviteit en (universele) solidariteit.
Om te zorgen dat het fascisme voor eens en altijd tot het verleden behoorde, diende ook jongens typisch vrouwelijke waarden te worden aangeleerd. Met behulp van die waarden kon een nieuwe, links-liberale, wereldorde van eeuwige vrede en welvaart gestalte krijgen.
…kenmerkend voor een suïcidale wereldorde…
Met de val van de Muur raakten liberalen in een juichstemming. De meest spraakmakende vertolker ervan was politiek filosoof Francis Fukuyama. Hij riep in The End of History (1992) zelfs het einde van de geschiedenis uit. Want oorlog – dat typisch mannelijke tijdverdrijf – was door de zachte krachten van het democratisch-kapitalisme verslagen en zou definitief tot het verleden behoren. Op zijn hoogst kon via politionele acties nog worden aangestuurd op regime change, zodat de democratie waar iedereen in de wereld al zo lang op zat te wachten definitief gevestigd kon worden.
Echter, niet alleen elders in de wereld, ook thuis bleken steeds meer mensen ongelukkig met de uitkomsten van de liberale wereldorde. En wel om de volgende redenen.
- 1) Liberalen denken nog altijd dat je democratie onder alle omstandigheden met meer of minder geweld van buitenaf kunt vestigen. Maar vrijwel altijd eindigen dit soort avonturen in burgeroorlog en totale chaos – met alle verschrikkelijke gevolgen van dien voor de betrokken samenlevingen.
- 2) Liberalen denken de hele wereld te kunnen redden van de dreigende ondergang door klimaatverandering. De daarbij behorende Green Deals leiden echter tot almaar stijgende energieprijzen, een steeds instabieler energievoorziening en, daarmee, economische neergang en toenemende armoede.
- 3) Liberalen denken de hele wereld te kunnen redden door eindeloos migranten op te nemen. Dat leidt niet alleen tot omvolking en toenemende armoede, maar ook tot ondermijning van de dominante joods-christelijk-humanistische cultuur die de basis had gelegd voor ongekende vrijheid en welvaart.
- 4) Liberalen denken de hele wereld te kunnen redden door eindeloos geleend geld te blijven uitgeven ter bekostiging van eigen idealen. Dat burgers en bedrijven gebukt gaan onder steeds zwaarder lasten, en dat dit een negatief effect heeft op het verdienvermogen van economieën, lijkt de bestuurlijke elites te ontgaan.
- 5) Liberalen denken met hun goede bedoelingen de hele wereld te kunnen redden. Iedereen die het waagt te wijzen op de suïcidale neveneffecten van daarmee samenhangend beleid op economie en samenleving, wordt weggezet als enge populist, onder censuur geplaatst en, desnoods, met geweld het zwijgen opgelegd.
…en haar strijd tegen de MAGA-man…
Aangezien zachte tegenkrachten het tot nu toe lieten afweten, bleek er een man nodig die voor niets en niemand opzij ging om het protest vanuit de bevolking ook in de politiek kracht bij te zetten.
Een man die bereid was daarvoor niet alleen zijn hele hebben en houden, maar ook zijn goede naam op het spel te zetten. Een man die het niet erg vond door de zittende elites veracht te worden door zijn kritiek op kwalijke neveneffecten van de liberale wereldorde.
Een man die met zijn typisch mannelijke bravoure onder alle lagen van de bevolking weer het besef wakker maakte dat verzet tegen de schijnbaar oppermachtige elites mogelijk was en hen tegelijkertijd ook weer nieuwe hoop gaf op een betere toekomst. Een man die bereid was te strijden to Make America Great Again.
De bravoure waarmee Trump de confrontatie aanging werd door vertegenwoordigers van de liberale orde als Barack en Michelle Obama verafschuwd als ordinair. ‘When they go low, we go high,’ zo vertolkten ze hun claim op de moral high ground.
In The New York Times van 1 mei jongstleden veroordeelde columnist David Brooks Trump’s stijl als ‘heidens’, want geïnspireerd op de grootheidswaan die ooit de Romeinen eigen was. Zie zijn grandioze real estate-projecten, zijn enthousiasme voor pro wrestling en militaire parades. Alles moet bij Trump groots zijn en meeslepend.
Hier te lande vertolkte een criticus als Charles Groenhuijsen het liberale sentiment. Er inmiddels ernstig rekening mee houdend dat Trump de race om het Witte Huis zou winnen, stelde hij zich in zijn Donald Trump (2015) nog voor dat Obama bij zijn afscheid het volgende berichtje voor zijn opvolger zou achterlaten:
Wees bescheiden.
Wees nederig.
Wees geduldig.
Of doe alsof…
Enjoy the ride.
All the best,
Barack
De boodschap van de liberale elites was helder: We weten, Donald, dat je een typisch alfa-mannetje bent, met al die bluf, trots en daadkracht van je. Maar doe alsjeblieft alsof je een vrouw bent. We weten dat je altijd diep in je hart een fascist zult zijn. Maar doe voor even of je een liberaal bent. Wanneer je dan de eerstvolgende keer de verkiezingen verliest, dan kunnen we gewoon weer verder gaan met ons liberale project alsof er nooit iets gebeurd.
…die redt wat er nog te redden valt…
Intussen is Trump met zijn mannelijke wijze van politiek bedrijven wel in staat geweest om tegen de heersende stroom in media en politiek op te boksen en de breed levende onrust in de samenleving brede stem te geven. In 2016 bracht het hem aan de macht, om in 2024 nog sterker terug te komen.
Kennelijk zagen steeds meer mensen in deze ‘gevaarlijke gek’ een man die in staat was effectief een einde te maken aan een liberaal tijdperk waarin er steeds vaker inbreuk gemaakt werd op hun vrijheden en waarin zij hun welvaart steeds sneller zagen verdampen.
Dat zijn boodschap vooral onder mannen weerklank vindt, hoeft daarbij niet te verbazen. Te lang hadden zij zich laten betuttelen door een elite die hen behandelde als zielige vrouwtjes en kleine kinderen. Te lang hadden zij geloofd in de liberale praatjes waarin hen de hemel op aarde beloofd werd en waarin ook steeds minder vrouwen nog geloven.
Voor hen is Trump het toonbeeld van een trots en daadkracht die mannen in staat stelt weer geloof te hebben in zichzelf, met zelfvertrouwen het lot in eigen hand te nemen en te vechten voor huis en have, vrouw en kinderen. Trump is het toonbeeld van de man waarvan ook steeds meer vrouwen de indruk hebben dat hij er is om hen te beschermen.
…en vecht voor een nieuwe toekomst
Trump is de man die vecht tegen de valse pretentie dat Amerika de hele wereld kan redden. Voor hem staat het belang van zijn eigen Amerikanen voorop. Samen met hen belooft hij Amerika weer groot te maken
Of zijn mannelijke vorm van diplomatie daarbij het gewenste effect gaat hebben, is nog even de vraag.
Maar ‘nihilistisch’ is de politiek van Trump daarmee allerminst. Duidelijk was dat doorgaan op de oude weg van kortzichtigheid zou getuigen. De kwalijke gevolgen van de waan van een wereldwijde vrije markteconomie waren daarvoor inmiddels al te schrijnend.
Nog afgezien van de suïcidale kenmerken van het streven naar een liberale wereldorde, waarin niet alleen de economische grondslagen van onze cultuur, maar ook die cultuur zelf, inclusief de daaraan ten grondslag liggende drive tot voortplanting, vernietigd dreigt te worden.
Daarvoor oog hebben en daartegen ook eindelijk ook eens iets tegen doen, maakt je niet tot een ‘gevaarlijke gek’. Integendeel, kennelijk was er een man nodig om een eind te maken aan een politiek waarin politici over de rug van burgers voor zichzelf de moral high ground claimen.
Ten slotte
In Het Churchill-complex (2020) voorspelde historicus Ian Buruma dat Trump op een dag zal worden gezien als ‘een tijdelijke fase van krankzinnigheid’ in de trotse democratische geschiedenis van Amerika.
Daartegenover voorspel ik dat Trump eens zal worden gezien als degene die de democratie van een dreigende ondergang wist te redden en een tijd van hernieuwde vitaliteit inluidde.
