Door Eric van de Beek
Als pionier van de Europese integratie dacht Richard Coudenhove-Kalergi dat Europa beter af zou zijn zonder Rusland en Groot-Brittannië. Een tijdgenoot van hem, Heinrich Mann, dacht daar anders over. Nu Brexit een feit is, is Coudenhove-Kalergi's visie eindelijk werkelijkheid geworden.
Heinrich Mann en zijn broer Thomas Mann waren de meest prominente Duitse intellectuelen van het interbellum. De meeste liefhebbers van Europese literatuur komt de naam Thomas Mann nog wel bekend voor, maar zijn broer Heinrich lijkt enigszins in de vergetelheid te zijn geraakt. Toch stond Heinrich Mann aan de wieg van het Europese integratieproces. Hij pleitte voor een "Verenigde Staten van Europa".
De meeste Europeanen zijn meer bekend met de naam van een andere pionier van de Europese integratie: de Oostenrijks-Hongaarse Richard Coudenhove-Kalergi, grondlegger van de zogenaamde Pan-Europa Beweging. Geen wonder. Er is immers een Coudenhove-Kalergi Europa Prijs.
Deze prestigieuze prijs wordt om de twee jaar uitgereikt aan personen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het project van een verenigd Europa. De prijs wordt toegekend door de Europese Vereniging Coudenhove-Kalergi, die in 1978 is opgericht ter ere van "de grote Europese visionair".
Op de lijst van laureaten staan onder meer Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie (2010), Angela Merkel, kanselier van Duitsland (2010), en Ronald Reagan, president van de VS (1992). In 2018 werd de prijs postuum toegekend aan de zogenaamde "Hemelse Honderd", de slachtoffers van de protesten op het Maidanplein in de Oekraïense hoofdstad Kiev.
Kalergi-plan
Er is echter nog een andere reden waarom de naam Coudenhove-Kalergi bij velen nog bekend is. De laatste jaren is een van zijn boeken, Praktischer Idealismus (Praktisch Idealisme), een controversieel onderwerp geworden op sociale en alternatieve media. In dat boek van 1925 geeft Coudenhove-Kalergi zijn visie op een "Euraziatisch-Negroïde ras van de toekomst" dat "de verscheidenheid van volkeren zal vervangen door een verscheidenheid van persoonlijkheden".
Dit heeft sommigen doen geloven dat er zoiets bestaat als een "Kalergi-plan" dat in feite wordt uitgevoerd via massa-immigratie uit Afrika en het Midden-Oosten om de etnische, culturele en nationale identiteit van autochtone Europeanen te ondermijnen.
Om hun punt te bewijzen, verwijzen zij onder meer naar de voormalige VN-migratiechef en EU-commissaris Peter Sutherland, die de EU opriep om "de nationale homogeniteit te ondermijnen", en de voormalige Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble, die verklaarde dat "afzondering ons in inteelt zou storten".
In maart 2019 stelde een voormalig Brits lid van het Europees Parlement, John Stuart Agnew van UKIP, vragen aan de Europese Commissie over de Coudenhove-Kalergi Europa Prijs. "Kalergi's boek Praktisch Idealisme bevat racistische theorieën en retoriek en omhelst rassentechniek", zei hij.
“Dit vertoont een griezelige parallel met de 'open deur'-immigratiehouding tegenover Noord-Afrikaanse en Afrikaanse landen die we in alle EU-lidstaten hebben gezien. Kan de Commissie mijn kiezers verzekeren dat het huidige EU-immigratiebeleid geen afspiegeling is van en geen deel uitmaakt van het 'Kalergi-plan'?”
De Europese Commissie houdt zich niet bezig met speculatie en is evenmin op de hoogte van het bestaan van een "plan" waarnaar het geachte parlementslid verwijst", antwoordde Dimitris Avramopoulos, Europees commissaris voor Migratie. "En de Europese Commissie is niet betrokken bij de toekenning van de prijs Coudenhove-Kalergi van de Europese Vereniging".
Klein Europa
Er is geen bewijs dat de Europese elites werken aan een geheim plan van Coudenhove-Kalergi. Maar het is zo klaar als een klontje dat met Brexit, althans in één opzicht, het Europa dat Coudenhove-Kalergi voor ogen stond in zijn boek Pan-Europa eindelijk werkelijkheid is geworden: een verenigd Europa zonder Rusland en het Verenigd Koninkrijk, of zoals hij het noemde, een "Klein Europa".
In zijn Pan-Europees Manifest uit 1923 beschreef Coudenhove-Kalergi Rusland en Groot-Brittannië als "wereldrijken". Zij hoefden geen deel uit te maken van een "pan-Europese" gemeenschap, omdat zij perfect in staat waren op eigen benen te staan - terwijl andere Europese staten van elkaar afhankelijk waren, "gedoemd om samen ten onder te gaan of weer te herrijzen".
Coudenhove-Kalergi zag ook praktische problemen voor een lidmaatschap van beide "wereldrijken" in een federaal Europa. Hij vond dat Europa beter af zou zijn zonder Groot-Brittannië, of "Engeland" zoals hij het noemde, vanwege zijn aanwezigheid op vijf continenten. Australië, Canada, Zuid-Afrika en India behoorden toen nog tot Groot-Brittannië. "Europa zou geen Europa meer zijn, maar een intercontinentaal wereldrijk", betoogde Coudenhove-Kalergi in zijn boek Pan-Europa (1923).
Voorts merkte hij op dat Groot-Brittannië ook met de VS verbonden was door "taal, bloed en cultuur", en misschien zelfs sterker dan met het Europese continent. Dit zou kunnen leiden tot een dubbele loyaliteit.
Coudenhove-Kalergi wilde Rusland ook niet verwelkomen, omdat hij dacht dat het land een militaire bedreiging vormde.
Europa is opgedeeld in zesentwintig staten en nog meer soevereinen, maar Rusland vormt een verenigd politiek complex," schreef hij in Pan-Europa. “Het grondgebied van Rusland is viereneenhalf keer zo groot als Pan-Europa en het aantal inwoners tweemaal zo groot als dat van de dichtstbevolkte Europese natie. Geen enkel Europees land kan militair op tegen een georganiseerd en geïndustrialiseerd Rusland.”
Ruslands omarming van het bolsjewisme verhoogde het gevaar alleen maar, aldus Coudenhove-Kalergi. "Hun leiders hebben de vernietiging van de Europese democratieën afgekondigd". Daarom concludeerde hij: “Het hoofddoel van de Europese politiek moet het voorkomen van een Russische invasie zijn. Er is maar één manier om dit te voorkomen: Europa samenbrengen.”
Bovendien had Rusland door de invoering van het bolsjewisme "gebroken met het democratische systeem" en zich daardoor "van Europa vervreemd", schreef Coudenhove-Kalergi.
Geen Europa zonder Rusland en Groot-Brittannië
Coudenhove-Kalergi's tijdgenoot Heinrich Mann dacht daar anders over. Hij vreesde het Duitse nationalisme meer dan het bolsjewisme of het Russische imperialisme. Hij riep op tot verzet tegen het nationaal-socialisme, zowel voordat Adolf Hitler de macht greep als daarna toen hij in ballingschap was.
Zijn voornaamste politieke doelstelling was dat Frankrijk en Duitsland zouden streven naar economische eenheid om de vrede te waarborgen en te voorkomen dat Europa een "economische kolonie" van de VS of een "militaire kolonie" van Azië zou worden, zoals hij het beschreef in zijn essay V.S.E. uit 1924.
De geschiedenis heeft Mann gelijk gegeven. Niet Rusland bracht Europa tot een nieuwe oorlog, maar Duitsland. Ook is Europese eenheid nog steeds relevant om te voorkomen dat Europese landen worden geplet tussen de VS en Azië.
Hij kon zich geen verenigd Europa voorstellen zonder Groot-Brittannië en Rusland. "Er is geen Europa zonder de geboortegrond van Shakespeare," verklaarde hij. Hij beschouwde Rusland ook als "economisch en intellectueel onmisbaar voor ons".
Mann begreep niet waarom Coudenhove-Kalergi Rusland afwees omdat het geen democratie was. Hij merkte op: "Noch Spanje noch Italië worden vandaag de dag geregeerd door een parlement." Waarom wees Coudenhove-Kalergi hen dan ook niet af?
Mann was een Realpolitiker, een pragmatisch denker. Hij vond dat Europa het zich niet kon veroorloven Groot-Brittannië en Rusland op afstand te houden - en vooral Rusland niet. "Europa bestaat alleen inclusief Rusland," schreef hij in 1932. "Het uitsluiten van Rusland, zoals overwogen door sommige nationalisten, zou nagenoeg een onmiddellijke oorlogsverklaring betekenen."
Om de vrede te bewaren zouden de Europese landen Rusland erbij moeten betrekken. Vanwege zijn geografische positie in het centrum van Europa achtte Mann Duitsland bij uitstek geschikt om als bemiddelaar tussen Rusland en West-Europa op te treden.
"Wij moeten het midden houden tussen onze buren in het Oosten en Westen, en niet alleen in geografisch opzicht," schreef hij in zijn essay Ein Geistiges Locarno (Een Locarno van de geest) uit 1927. In hetzelfde jaar verwoordde hij datzelfde idee opnieuw in een toespraak in Parijs in het Frans, waarin hij zijn onvermogen om Russisch te spreken betreurde. “Duitsland mag nooit meer de vijand van Rusland worden.”
Toch is er geen Heinrich Mann Europaprijs. Er is alleen een Coudenhove-Kalergi Europaprijs. Maar daar zou verandering in kunnen komen. Het zou logisch zijn: beloon degenen die zich hebben ingespannen om van Europa een gemeenschappelijk thuis voor ons allen te maken, zonder daarbij welk Europees land dan ook uit te sluiten.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd door Sputnik International: https://sputniknews.com/20200525/dream-come-true-eu-without-uk-and-russia-1079411351.html
