Dr. Hans van de Breevaart is onderzoeker en auteur van een boek over het Christelijke perspectief op politiek populisme. Hij gaf een lezing voor het Renaissance Instituut over de waarde van het cultuurchristendom op vrijdag 11 november. Wij spraken Hans achteraf voor een korte nabeschouwing.
De aanleiding voor uw lezing was onder andere een aantal uitspraken van Thierry Baudet over het Christendom die hij deed in een online interview. Hij omschreef het Christelijke geloof bijvoorbeeld als een ‘loser-religie’. Ondertussen is hij daar in een later interview enigszins op teruggekomen, maar dat neemt niet weg dat de uitspraak veel stof op deed waaien. Hoe kijkt u hier naar? Snapt u waar Baudet het over heeft? Of ziet u het als een belediging?
Ik heb de opmerking ‘loser-religie’ zelf helemaal niet als een belediging opgevat, omdat ik mijzelf helemaal niet herken in het woord ‘loser’. Ik heb ook geprobeerd om dat terug te laten komen in mijn verhaal. Het Christendom is een geweldige cultuurkracht geweest in het Westen, niet ten minste omdat mensen zo geïnspireerd zijn geraakt door de boodschap die het geloof in zich draagt. Dat ‘loser’-element is voor mij volstrekt onduidelijk als we het historisch bekijken.
Ik weet wel dat er cultuurcritici geweest zijn -figuren als Nietzsche- die vonden dat het Christendom een element van zwakheid, slaafsheid of ‘loserheid’ in zich heeft, in die zin dat er sprake is van een sterk schuldgevoel binnen het geloof. Wanneer dat schuldgevoel heel zwaar wordt aangezet, kan dat ertoe leiden dat men zich ook als ‘loser’ gaat voelen. Sterker nog, wanneer die mentaliteit breed gepredikt wordt, kan de hele cultuur daardoor getekend worden. Dan is het maar de vraag wat voor een effect dat heeft op de levenskracht van een beschaving. Als je het vanuit dat perspectief bekijkt, valt er misschien nog wel iets te zeggen voor de opmerkingen van Baudet.
In een latere nuancering refereert Baudet naar een moderne, zwakkere versie van het Christendom die hij overal terugziet in de maatschappij en de politiek. Ziet u daar een link met dat schuldgevoel?
Ik heb inderdaad wel eens de indruk dat het collectieve schuldgevoel zo zwaar is gaan wegen, dat het bijvoorbeeld in de politiek alleen nog maar gaat over schulddelging en niet meer over het oplossen van maatschappelijke problemen. En dat gaat veel breder dan alleen de expliciet Christelijk geïnspireerde politiek. Ook bij partijen als D66 of GroenLinks zie je dit doorschemeren. Je zou het een geseculariseerde vorm van Christendom kunnen noemen.
Maar dat is voor mij niet de ware aard van het Christendom. Het was door de geschiedenis heen altijd een positieve cultuurkracht. Naast zijn eigen kern, maakte het Christendom ook gebruik van cultuurelementen uit de klassieke oudheid; de Grieken, de Romeinen, de Arabieren die in de Middeleeuwen een grote rol hebben gespeeld. Al die elementen zijn in het Christendom op een manier verenigd die geleid heeft tot de beschaving die we hier hebben, of in ieder geval de beschaving die we tot voor kort hadden. Ik denk echt dat die beschaving steeds meer wordt bedreigd. Daar leg ik de nadruk op. Waar gaat het fout? In mijn ogen komt dat door een gecorrumpeerde vorm van het Christendom, deels geseculariseerd, en daar moeten we wat mij betreft afstand van nemen.
Even doorgaand op die secularisering, zeker een deel van de achterban van FVD zal daar een product van zijn. Zo heb ik in mijn jeugd weinig tot niks meegekregen over God, het geloof, de kerk en alle taal en rituelen die daarbij komen kijken. Het voelt ergens heel inauthentiek om mezelf onderdeel te noemen van die cultuur. Hoe breng je daar verandering in? Hoe kweek je in een geseculariseerde samenleving een waardering voor het geloof en de bijbehorende cultuur?
Ik zie dat als een persoonlijke roeping. Niet zozeer dat ik wil gaan optreden als dominee in de politiek, maar ik probeer me wel bewust te zijn van wat ik uitstraal als persoon. Met de manier waarop je als gelovig individu in het leven te staat of actief bent in de politiek, hoop je op een kleine schaal mensen te inspireren. Ik ben vanavond ook iets ingegaan op mijn persoonlijke geloofsovertuiging. Wellicht kan dat inspireren en tegenwicht bieden aan die vormen van Christendom die gebukt gaan onder een vorm van schuldgevoel, die ten koste gaat van het leven dat de Christelijke beschaving tot voor kort nog in zich had.
Je kunt daarnaast ook een licht schijnen op datgene wat het Christendom door de eeuwen heen heeft uitgewerkt. Er zijn altijd schaduwkanten en zwarte bladzijden, maar per saldo is het Christendom als cultuurkracht van dermate gewicht geweest in de wereldgeschiedenis, dat het voor mensen die daar als buitenstaander naar kijken een hele interessante vraag is: “Waar komt dat nou vandaan?”
Maar bovenal wilde ik met mijn lezing open en eerlijk in gesprek gaan. Ik wilde laten zien waar ik mijn inspiratie vandaan haal, hoe dat in mijn leven verschil maakt en hoe dat zou kunnen bijdragen aan een revitalisatie van de Christelijke cultuur in het algemeen.
