Vrijdag 26 augustus sprak dr. Jaap Hanekamp over 'Stikstofbeleid als staatsterreur'.
Jaap Hanekamp is chemicus en houdt zich bezig met veiligheidsvragen, vooral wat betreft voedselveiligheid. Hij maakte deel uit van de commissie Hordijk die de regering adviseerde over de stikstofmetingen. Hij is docent aan het Roosevelt University College in Middelburg en verbonden aan de Universiteit van Massachusetts Amherst.
Volgens 36 wetenschappers in dagblad Trouw is er "grote wetenschappelijke consensus” over de reductie van stikstof en moet het maar eens over zijn met de kritiek. Ben je onder de indruk van zo'n verklaring?
Ik heb in een blog gereageerd op deze verklaring. Een van mijn punten is: zelfs al zouden deze wetenschappers helemaal gelijk hebben, dan nog leidt wetenschappelijke kennis niet tot politieke beslissingen. Daarvoor gelden hele andere vragen, zoals vragen rond maatschappelijk draagvlak en economische gevolgen.
Vergelijk het met medicijnen en bijwerkingen. Elk medicijn heeft bijwerkingen. Dat betekent niet dat je kunt zeggen dat we de productie moeten halveren of stoppen. Zo werkt het niet.
Een ander voorbeeld is de productie van voedsel. Notenproductie is hier een goed voorbeeld. Schimmels die soms voorkomen op noten produceren kankerverwekkende stiffen in hele lage concentraties. Als we ‘de wetenschap’, in dit geval de toxicologie, strikt zouden volgen zou de hele notenproductie gestopt moeten worden, maar dat gebeurt natuurlijk niet. We maken afwegingen, ook hier. In het stikstofdebat is dat nooit gebeurd. De kritische depositiewaarden zijn nooit gewogen, maar dwingend geïmplementeerd en er is nooit enige reflectie geweest op de gevolgen voor de samenleving.
Maar er is toch een afweging? Wat willen we, meer biodiversiteit of meer landbouw?
Maar dan nog zou je een afweging moeten maken: hoeveel mag een hectare heide kosten? En dan zijn er nog veel meer kosten-baten-afwegingen die je kunt maken. Als je het voedsel niet hier produceert, moet je het ergens anders doen en moet je daar ook maatregelen nemen. En je moet voedsel gaan transporteren, wat ook weer gevolgen voor het milieu heeft. Maar het gebeurt niet. Er is alleen maar de botte norm van stikstofreductie.
We lijken in een situatie te zijn beland waarin de politiek versmald is tot vragen rond klimaat, gezondheid en veiligheid. Hoe is dat zo gekomen?
Ronald Meester heeft daar een antwoord op gegeven in zijn laatste boek, Wetenschap als nieuwe religie. Hij stelt dat het te maken heeft met het verdwijnen van religie als groot verhaal, waar een ander verhaal voor in de plaats is gekomen: de wetenschap. Mary Midgley noemde dit eerder al ‘science as salvation’. Wetenschap moet ons redden van onveiligheid, risico’s et cetera. Het is een versmalling van het menselijk bestaan tot iets dat puur materieel is. Het menselijke bestaan is veel meer dan dat.
Een belangrijk moment is ook geweest het boek Risikogesellschaft van Ullrich Beck uit 1986. Hij stelde dat schaarste tot het verleden behoorde en dat de moderne samenleving zich juist op risico’s moest richten. Beck was bang voor alles: voor straling en chemicaliën in het drinkwater. Sociologisch snap ik hem wel: als we welvarender worden, gaan we andere vragen stellen. Maar als wetenschapper ben ik niet zo onder de indruk van de problemen die hij zag.
Kees van der Pijl beschrijft dat de naoorlogs politiek nog heel lang utopisch was: de politiek probeerde mensen te mobiliseren met de belofte van een betere toekomst. De laatste decennia is dat omgekeerd: de politiek spiegelt de burger angstscenario’s voor: als jullie niet op ons stemmen, dan kunnen er de meest verschrikkelijke dingen gebeuren. De politiek is dystopisch geworden.
Dat zijn twee kanten van dezelfde medaille. Van een utopisch naar een dystopisch discours. En de wetenschap wordt gebruikt om dat dystopische visioen bij iedereen door de strot te duwen.
Ik denk dat in Den Haag heel normatief wordt gedacht over hoe de samenleving moet worden. Er is geen politieke representatie meer van de burger; allemaal vanuit het idee ‘we willen de toekomst veiligstellen’. Maar als we vandaag de mensen niet kunnen helpen, wat garandeert dan dat we dat morgen wel kunnen? Voor veel mensen, ook in de middenklasse, staat het water inmiddels aan de lippen. Inflatie, voedselprijzen, energieprijzen en het lijkt niemand iets te kunnen schelen.
Ik zie het ook bij mijn collega-academici. Ze hebben geen ‘skin in the game’, het raakt hen niet, hun adviezen gaan niet over hun eigen situatie en hebben geen gevolgen voor hun loonstrookje.
Jij bent als chemicus vooral bezig met procedures voor voedselveiligheid. Hoe kijk jij naar de gezondheidsrisico’s rond de coronavaccinatie?
De veiligheidsprocedures voor geneesmiddelen zijn behoorlijk strikt. Dat komt vooral door de softenon-crisis in de jaren zestig. Toen realiseerde men zich dat medicijngebruik ook gevolgen kan hebben voor het nageslacht. Maar volledig veilige medicijnen bestaan niet. Er komen zelfs elk jaar nog mensen in het ziekenhuis met een paracetamolvergiftiging.
De mRNA-vaccins zijn een ander verhaal. De technologie is nooit breed toegepast op mensen en de ervaring die men had was niet al te best. Het idee achter de mRNA-technologie vind ik overigens prachtig, maar het lijkt niet te werken.
Er werd in het begin gezegd dat het vaccin mensen zou beschermen tegen ernstige ziekt, wat zou kunnen. Maar er werd ook gezegd dat het zou beschermen tegen transmissie. Het rare is dat daar nooit onderzoek naar gedaan is. Kinderen moesten gevaccineerd worden omdat ze zo opa en oma zouden beschermen, maar de vaccins zijn nooit getest op het effect op overdracht van het virus! Er was dus een enorme scheefgroei tussen wat overheden communiceerden en wat wetenschappers aan het doen waren. Dat had nooit mogen gebeuren.
Je bent ook een van de experts die rapporteren over de meetmethoden in het stikstofdossier. Wat is daar de stand van zaken?
Het meetmodel Aerius hebben we gefileerd. De validatiestudies zijn openbaar gemaakt en met collega Matt Briggs heb ik daar vorige week een artikel over gepubliceerd. In eerdere validatiestudies was al gebleken dat het model ‘performs poorly’. Maar het onderzoek van Briggs gaat verder dan dat. Het ziet er niet best uit. Overigens verwacht ik niet teveel van de gevolgen van ons onderzoek. Als het Aerius-model het raam uit kan, verdampt het hele stikstofbeleid, dan is alles weg. Ik begrijp wel dat men daar in de Tweede Kamer geen trek in heeft.
