Kerkverlating en kerksluitingen waren lange tijd vooral aan de orde in protestants-christelijke kringen. Tegenwoordig treft dit lot ook de rooms-katholieke parochies in Nederland.
Is dat een onvermijdelijk proces dat het einde van het christendom in Europa inluidt, of zal de kerk een rol blijven vervullen in de samenleving? Voorafgaand aan zijn borrellezing van komende vrijdag spraken we daarover met Cor Mennen. Interesse voor het bijwonen van de lezing? Geef je op via: Borrellezing Cor Mennen - Forum voor Democratie (fvd.nl)
Wie is Cor Mennen?
‘Ik ben bijna een halve eeuw als pastoor verbonden aan de rooms-katholieke kerk. Ik heb, na afronding van mijn studie eind jaren ’60, tal van parochies gediend, waaronder die van Tilburg, Heeze en Oss. Sinds mijn emeritaat val ik regelmatig in en geef ik lezingen.‘
U hebt een lange staat van dienst. Wat is de grote lijn die u in die periode heeft zien aftekenen in de kerk?
‘Mijn jeugd was die van het ‘rijke roomse leven’, waarin iedereen nog naar de kerk ging. Tilburg was de meest katholieke stad van de wereld. Op een enkele uitzondering na was iedereen katholiek. En iedereen ging ’s zondags ook twee keer naar de kerk. Dat is radicaal veranderd in de ‘vrolijke’ jaren ’60, de tijd dat ik studeerde. Alles, zowel in de kerk als daarbuiten, moest anders. Rituelen moesten losser en regeltjes moesten verdwijnen. Spontaniteit was het toverwoord. Maar veel fundamenteler: in plaats van God kwam de mens centraal te staan in het leven van alledag. In plaats van de persoonlijke omgang met God in gebed en eredienst werd steeds meer waarde gehecht aan politieke betrokkenheid. De wereld moest veranderd worden.’
Maar er was toch ook veel onrecht in de samenleving?
‘Ja, maar wanneer die politieke betrokkenheid niet meer gevoed wordt door een persoonlijk geloof, zie je het verzanden in abstracties die te vaak ten koste gaan van de dagelijkse betrokkenheid op de naaste in je directe omgeving. Zo zie je ook in Zuid-Amerika, waarde politieke bevrijdingstheologie zo’n opgang maakte, dat velen de katholieke kerk de rug toekeerden en zich aansloten bij de charismatische beweging; daar was er tenminste nog aandacht voor de persoonlijke relatie met God!’
‘Het is ook helemaal niet zo dat traditionele katholieken zich niet druk maken om hun medemensen. En ook de pinksterbeweging is maatschappelijk betrokken. De katholieke kerk is altijd sterk geweest in de zorg voor de zieke en arme naaste. Moeder Theresa was daar de belichaming van. Uitzonderlijk was niet haar betrokkenheid op hulpbehoevenden, maar het feit dat zij dat deed ver van huis en haard. En waarom ook niet? Waarom anderen niet laten delen in al het goede dat je van God gekregen hebt?’
Het misbruikschandaal laat zien dat kerkelijke dienaren toch ook niet zulke heilige boontjes zijn…
‘Inderdaad, ook de kerk is voor een deel mensenwerk. En mensen hebben zo hun zondige neigingen. Die neigingen hebben in de kerk ook te veel vrij spel gekregen doordat niet consequent genoeg gebruik werd gemaakt van de kerkelijke tucht. Priesters die zich schuldig hadden gemaakt aan misbruik, kregen te gemakkelijk een tweede kans. Ook dat was het gevolg van het loslaten van de strenge regels die voorheen gangbaar waren.’
Maar is dat toch niet ook een oorzaak voor de leegloop van kerken op dit moment?
‘Niet de oorzaak, wel een aanleiding. De oorzaak van die leegloop is gelegen in de verwaarlozing van de persoonlijke omgang met God. Mensen die het belang daarvan niet meer inzien en eigenlijk toch al randkerkelijk zijn, zullen sneller geneigd zijn om bij een schandaal de uiteindelijke conclusie te trekken dat zij er niet langer bij willen horen.’
Is er onder de huidige omstandigheden nog toekomst voor de kerk in Nederland?
‘Het kan zijn dat we straks alleen nog met een klein clubje overblijven. Maar ik ben er heilig van overtuigd dat ook een kerk die qua ledental beperkt is een “zoutend zout” kan zijn. Wat dat betreft geloof ik in wat de bekende moraalfilosoof Alasdair MacIntyre “The Benedict Option” noemt, de titel ook van een boek dat onlangs verscheen van de hand van cultuurcriticus Rod Dreher. Daarin zijn het kleine vitale gemeenschappen die, te midden van de puinhopen van onze beschaving, wel degelijk een belangrijke rol kunnen vervullen in de samenleving en, op langere termijn, het opnieuw opbloeien van onze beschaving.’
‘Een extra reden voor dat geloof is gelegen in het feit dat ik, te midden van de puinhopen, onder jongeren veel belangstelling zie voor de wortels van onze beschaving en de betekenis van de kerk. Zo was ik onlangs verrast door de aanwezigheid van massa’s 30- en 40-jarigen bij het optreden van de Canadese psycholoog Jordan Peterson in Amsterdam. Hij houdt zich intensief met zingevingsvragen bezig. Kennelijk is daar onder (nog) niet-kerkelijken veel belangstelling voor. Ook de bekering van iemand als Eva Vlaardingerbroek is deel van een trend.’
Er is hoop!
‘Zeker!’
We zijn heel benieuwd naar uw verhaal komende vrijdag!
‘Ik zie ernaar uit!’
